शेती व शेतकरी व त्यांचे गंभीर झालेले प्रश्न — –एक दृष्टीकोन —सविस्तर माहितीसाठी इंडियन एक्सप्रेस मधील श्री सुरजित भल्ला यांचा लेख वाचावा .

1. शेतकऱ्या मधील नाराजी / अस्वस्थपणा व त्यातून उद्भवणारे दंगे याचे विश्लेषण कसे करायचे ?

2. काहींच्या मते आता हे लोण महाराष्ट्र व मध्य प्रदेश बरोबर भारतातील  इतर भागात देखील पसरण्याची शक्यता आहे.

3. सामाजिक-आर्थिक स्पष्टीकरण द्यावयाचे झाले तर कुणालाही आता शेतकरी व्हावयाचे नाही.

4. का ?

5. कारण शेती हा व्यवसाय तोट्याचा झाला आहे.

6. पण अर्थव्यवस्थेत तर जेवढे पाहिजे तेव्हढे  नवीन जॉब निर्माण होत नाहीत. त्यामुळे निराशा , नाउमेदी , अशांती निर्माण होत आहे.

7. काहींच्या मते नोटाबंदी हे एक कारण असू शकते. गरीब शेतकऱ्यांना त्यांच्या दैनंदिन व्यवहारासाठी कॅश लागते. पण तेवढा कॅश चा पुरवठा नाही. त्यामुळे शेतकरी हिंसात्मक बनू पाहत आहेत.

8. आपण वाचत आहोत की धान्याच्या किमती पडल्या आहेत आणि त्याचबरोबर शेतकऱ्यांचे उत्पन्न कमी झाले आहे. पण जर

• The table documents the course of prices of six food items.

• Two dominant conclusions are, (i) producer prices (whether minimum support prices of the government of India or wholesale prices) have risen by about 5 to 10 per cent over the last year; (ii) at the same time, consumer prices of selected and volatile food items (fruits, vegetables and pulses) have stayed broadly constant over the last three years. (RBI, MPC and other inflation experts, please note this constancy over three years!).

• One constant refrain is that pulse prices have gone below their MSPs. While no doubt this occurred for selected items, in the aggregate, procurement prices of pulses have risen an average of 11 per cent in each of the last two years; the wholesale price of pulses is up a hefty 52 per cent since 2014-15.

• Incomes have also increased, and sharply, in this post-drought (but riot-prone?) year. Pulse production is up 30 per cent, providing the farmer with an income gain of more than 40 per cent in 2016-17. Wheat farmer incomes are up at least 10 per cent. So, where is the problem, or, as the Americans say, where is the beef? There is an additional dimension to the story that farmer riots are politically motivated. Reports suggest there is a lot of looting, and stealing of liquor. By farmers, or who?

, ‘The Indian Express’, and senior India analyst at Observatory Group, a New York-based macro policy advisory group. Views are personal